Monday 7 July 2014

Gwyliau Haf yng Nghymru rhan 1

Yr ydw i wedi bod yn ddigon lwcus i gael  sawl wythnos  yn yr hen Wlad yr haf yma. Yn gyntaf mi wnes i dreulio wythnos yn aros yn ardal Pwllheli efo fy annwyl wraig Marilyn. Am y drydedd flwyddyn yn ddilynol dyn ni wedi aros yn Nhŷ Paul ger Rhyd-y-Clafdy. Mi wnaethon ni gyrraedd ar bnawn Sul yr 8fed o Fehefin. Ar ôl dadbacio aethon ni am dro ar hyd y lonydd cul yn yr heulwen at eglwys wledig leol Llanfihangel. Tro diweddaf yr oedden ni yno doedd neb o amgylch y lle. Y tro'ma wrth i ni grwydro yn y fynwent daeth dyn o'r eglwys i ofyn i ni beth yr oedden ni'n gwneud. Roedd o'n defnyddio'r eglwys fel stiwdio celf. Doedd o ddim yn siarad yr hen iaith ond roedd ganddo fo ddiddordeb yn y cerrig beddi a'r eiriau sy wedi cerfio arnynt.
Erbyn bore dydd Llun roedd y tywydd wedi tro ac yr oedd hi'n bwrw glaw. Felly es i i bori yn siopau Pwllheli. Ro'n i'n chwilota am lyfrau Cymraeg ail-law. Pan oeddwn i'n cerdded strydoedd Pwllheli  mi wnaeth Marilyn aros yn nhŷ Paul a darllen. Yn y prynhawn aethon ni i Blas Glyn-y-Weddw i weld y lluniau yno ac i gerdded rhan o lwybrau'r arfordir. Roedd golygfeydd o'r  clogwynau  gerllaw yn drawiadol. Cawson ni baned wedyn yng nghaffi'r Plas cyn mynd  'adref' i'r bwthyn am swper. Ar fore dydd Mawrth aethon ni i siopau ym Mhorthmadog, roedd Marilyn yn hapus iawn i siopa yn 'Kerfoots'  tra yr oeddwn i'n ymweld â’r siop Cymraeg a nifer o siopau elusennol yn chwilota eto am lyfrau Cymraeg. Ar ôl swper mi es i i sesiwn 'plygu'  papur bro leol sef 'Llanw Llyn', roedd tua ugain o bobl yno ac yr oedden ni'n rhoi 2600 o
gopïau at ei gilydd. Roedd Martyn Croydon yno, sef enillydd  cystadleuaeth dysgwr y flwyddyn  Eisteddfod Genedlaethol 2013. Wnaeth o dynnu llun o ohoni i wrthi yn plygu'r papur.
Roedd hi'n ddiwrnod braf dydd Mercher  felly penderfynon ni fynd i weld canolfan Y Felyn Uchaf ger Aberdaron, mae nifer o dai crwn wedi cael ei adeiladu efo mwd, cerrig lleol a tho gwyllt yn null yr hen Geltiaid. Mae'na un digon mawr i 35 o bobl cael eistedd. Mae'na sesiynau dweud stori yn cael ei gynnal yno. Yn y prynhawn aethon ni ymlaen i Aberdaron. Cawson ni ginio yn y Gegin Fawr, ac wedyn ymweliad i ganolfan o enw Porth y Swnt, sy'n olrhain hanes  yr ardal. Wedyn aethon ni am banad i westy uwchben y traeth a hefyd i weld eglwys  lle oedd R S Thomas yn ficer. Yn y noswaith aethon ni am bryd o fwyd yn nhŷ hen fos Marilyn sy wedi ymddeol o Buxton i fyw yng Nghricieth, roedd hi'n noson hwyr erbyn i ni gyrraedd yn ôl yn Nhŷ Paul.
Roedd hi dal yn  gynnes braf ar y dydd Iau felly aethon ni i gerdded i fyny Tre'r Ceiri'r uwch ben Llithfaen. Roedd hi'n fendigedig ar ben y  fryngaer ac mi wnaethon ni gwrdd â Chymraes leol a'i gwr o  Seland Newydd. Cafodd Marilyn llosg haul ar ei thalcen! Gyda'r nos mi es i am beint  efo Aran Jones SSIW  a'i ffrindia yn nhafarn Y Twnti.
Ar fore  dydd Gwener aethon ni unwaith eto i Borthmadog i siopau unwaith eto, ond hefyd aethon ni i weld oriel celf yno cyn mynd ymlaen i Bwllheli  i weld hen ffrind i mi sy'n byw mewn tŷ  ger y traeth.
Ar ddydd Sadwrn roedd hi'n amser i fynd yn ôl i Loegr ond ar y ffordd adref mi aethon ni i Oriel  Môn yn Llangefni am ginio efo ein ffrindiau Marianne a Gerry a hefyd i  edrych ar y lluniau yn yr oriel. Mae lluniau Cyffin Williams yno'n wych. Wnaethon ni gyrraedd yn ôl yn Belper yn hwyr, blinedig ac yn hiraethu am Gymru!

Doedd dim rhaid i mi aros yn rhy hir cyn dod yn ôl i Gymru. Dydd Sul 29 o Fehefin a dyma fi yn gyrru
unwaith eto tuag at y gorllewin, y tro'ma i Ddolgellau i aros ar  fferm ger Llanfachreth. Roeddwn i aros yno efo ffrind (Martin) o Glay Cross a hefyd  efo'r perchenogion Karen a'i gwr Crispin. Mae'r ddau ohonynt yn dysgu'r Gymraeg. Roedd Martin a Karen yn yr un dosbarth a fi o dan diwtor Rhian Bebb.  Ar y noson  gyntaf aethon ni am dro o amgylch y fferm 100 erw. Mae Karen a Crispin yn magu Alpacod  ar y fferm ac yn marchnata’r gwlân  yn lleol. Mae tua 50 o'r Alpacod ar y fferm.
Wnaethon ni gerdded i ben ucha’r fferm ac yr oedd y golygfeydd yn hyfryd o'r Gadair Idris yn yr heulwen. Roedd yr awyr  tu hwnt i'r mynydd yn las las. Wnaeth Karen gogio i ni bob nos, bwyd blasus cartrefol - diolch o galon iddi!
Roedd 50 o bobl ar y cwrs ac yr oedd y gwersi yn ddiddorol ac yn dysgu pethau newydd i mi.
Nos Lun a dyma Martin, 'Lyn', sef mam yng nghyfraith Karen, a finnau'n ymweld ag Eglwys Llanfachreth. Roedden ni wedi cael yr allwedd oddi wrth Gymraes leol sy'n cadw golwg dros yr eglwys. Mae hi'n eglwys
sy'n mynd yn ôl i amser y Normaniaid, roedd hi'n hen ac yn bert ar holl gerrig beddi yn Gymraeg wrth gwrs.
Dydd Mawrth ar ôl y gwersi aeth Martin a fi i weld Maggie, sy'n ffrind i mi yn yr ardal. Roedd hi'n arfer dod ar y cwrs ond yn bellach yn gweithio mewn ysgol Cymraeg lleol. Roedd hi'n noson hwylus yn y 'Last Inn' yn Abermo yn sgwrsio ac yn gwrando ar  gerddoriaeth byw yn y dafarn.
Ar y nos Fercher aethon ni am dro i fyny’r bryn y tu ôl i'r  fferm.  Sdim enw ar gyfer y bryn ar fap, ond mae'na gaer hynafol yno a thyllau
rhyfedd wedi cerfio yn y graig yno.
Ar y nos  Iau aethon ni i sesiwn sgwrs mewn  tafarn lleol o'r enw  'Ty'n y groes'. Daeth Rhian Bebb  a'i thelyn i ganu ac i arwain  sesiwn canu'n Gymraeg - roedd hi'n wych  a thua 12 ohonon ni'n ganu yno!
Diwrnod olaf y cwrs, sy wastad yn drist, ond cawson ni hwyl  cyn i ni ymgynnull ar gyfer  llun ffoto y cwrs. Mi wnes i aros tan fore Dydd Sadwrn cyn teithio yn ôl i Loegr. Roedd digon o amser i bicio i mewn i siop llyfrau Awen Meirion i brynu copi o 'Raglen y Dydd' ar gyfer Eisteddfod Llanelli ac i gael sgwrs a phanad efo Gwynne, sef rheolwr y siop. Yno ymlaen i ardal Wrecsam i sesiwn sgwrs Cymraeg yng nghanolfan Garddio Bellis yn Holt  efo Ro Ralph a dysgwyr Wrecsam ac wedyn unwaith eto  dyma fi'n gadael Cymru y tu ôl i mi wrth groesi'r ffin am fis arall yn Lloegr.  Mis Awst  yw'r ymweliad nesa i  Eisteddfod  Llanelli. Methu aros.