Thursday 26 November 2009

Y Dref Wen ar y gorwel


Mi wnes i dreulio awr a hanner y bore 'ma yn eistedd yn fy nghar ar ben Alport Heights cyn mynd am dro bach sydyn o gwmpas y copa yn y gwynt oer. Mae'r bryn hwn yn sefyll nepell o Wirksworth, Swydd Derby. Beth sy nodweddiadol am y lle yw'r ffaith eich bod chi'n gallu gweld yn bell, dros dirwedd canolbarth Lloegr i bob cyfeiriad.
I'r gogledd mae'r ardal y Peak yn sefyll, gan gynnwys mynydd sy'n bia enw Cymraeg, sef Mam Tor, i'r dwyrain mae'na afon, unwaith eto efo enw Cymraeg arno, sef Afon Derwent. Yn ardal y Peak mae'na afonydd eraill sef Afon Dove ac Afon Wye efo enwau Celtaidd. Tu hwnt i'r Derwent mae'na bentrefi o enwau Crich a Phentrich, enwau eto sy'n dod o'r hen iaith y Brythoniaid. Dim yn bell i ffordd yn Ne Swydd Efrog mae'na dref o'r enw Peniston, sy'n unwaith eto yn rhannol Cymraeg. Wrth edrych i'r de mae hi'n bosib gweld bryn sy'n sefyll uwchben Belper o'r enw'r Chevin, sy'n ffurf Seisnigaidd o'r gair cefn.
I'r gorllewin yn Swydd Stafford mae'na bentref o'r enw Penkridge. Mae'r enwau Celtaidd, Brythoniaid, Cymraeg yma yn dangos yn glir bod yr hen Gymry wedi gadael eu hol ar yr ardal yma o ganolbarth Lloegr.
Ond beth sydd o wir ddiddordeb i mi yw'r ffaith ei bod hi'n bosib gweld, yn niwlog ar y gorwel, dau fryn yn Swydd Amwythig sef y Long Mynd a'r bryn o'r enw'r Wrekin. Yn ôl rhai ffyhonnellau llenyddol roedd y Dref Wen yn sefyll yn ardal y Long Mynd, felly mewn ffordd yr ydyn ni'n gallu gweld y holl ffordd o ganolbarth Lloegr at y ffin Cymreig adeg hen Frenhiniaeth Powys. Os yr ydych grafu yn ofalus iawn ar y llun yma, mae'n bosibl gweld y ddau fryn sy'n dan sylw.

Friday 16 October 2009

Y 'pethau' yn Nottingham a Derby

Roedd cryn dipyn o Gymraeg i'w glywed o gwmpas Nottingham a Derby dros benwythnos yr ail i bedwerydd o Hydref. Yn gyntaf ar ddydd Gwener 2-10-09 daeth 12 o Gymry Cymraeg a dysgwyr profiadol at ei gilydd yn Chilwell, Nottingham ar gyfer y cyfarfod misol 'Bore Coffi -Popeth yn Gymraeg'. Mae'r cyfarfodydd misol yn mynd o nerth i nerth ac y tro 'ma roedd 3 o bobl newydd ymhlith y rhai presennol.
Wedyn ar ddydd Sadwrn (3-10-09) cafodd Ysgol Undydd Cymraeg Derby ei gynnal am y pumed flwyddyn yn olynol. Daeth 44 o bobl at ei gilydd yng Nghanolfan Cymunedol Chester Green, Derby gan gynnwys 36 o ddysgwyr, 2 o athrawes a 6 o wirfoddolwyr Cymry Cymraeg yr ardal. Mae'r diwrnod yn hwb enfawr i'r rhai sy'n dysgu'r iaith Gymraeg yng Nghanolbarth Lloegr. Fel arfer does fawr ddim o gyfleodd i'r dysgwyr yma i ymarfer, ond o leiaf ar ddiwrnod yr Ysgol mae'na gyfle go iawn i glywed ac i ddefnyddio'r hen iaith!
Mae'r nifer sy'n mynychu’r Ysgol Undydd eleni wedi cynyddu, yn rhannol oherwydd mae dau aelod lleol o'r gwefan 'Say Something in Welsh' ( www.saysomethinginwelsh.com/home/ ) wedi ymuno'r Ysgol Undydd am y tro cyntaf . Mae'r Cylch Dysgwyr Cymraeg Derby wedi derbyn cefnogaeth yn y gorffennol oddi wrth grwpiau fel CYD a hefyd o Fentrau Iaith wahanol yng Nghymru. Yn awr mae'r Cylch Dysgwyr Cymraeg Derby eisiau ymestyn eu cysylltiadau efo dysgwyr a grwpiau yng Nghymru. Mi ddylen nhw gysylltu trwy fynd at wefan www.derbywelshlearnerscircle.blogspot.com/
Ces i dipyn o hwyl y penwythnos diweddaf. Es i draw i Tarporley ac wedyn ar ddydd Sadwrn mi nes i ymuno a'n gyfaill Dafydd Morgan o Fae Colwyn am daith cerdded efo grŵp cerddwyr papur bro'r Pentan. Aethon ni i Drefrhiw am daith cerdded tua 4 milltir o amgylch coedwigoedd lleol. Roedd y criw yn groesawgar iawn ac roedd y golygfeydd ar y daith yn arbennig o dda. Ar ddiwedd y daith wnaethon ni gerdded heibio ffermdy efo pont hynafol pren bron iawn wedi disgyn i'r nant. Diolch byth roedd'na bont fodern dros y Nant hefyd!


Sunday 30 August 2009

Taith cerdded ar hyd Camlas Cromford


Es i am dro heddiw efo fy nghyfaill Colin ar hyd camlas Cromford. Y roeddwn ddigon ffortunus ynglŷn â'r tywydd. Wnaethon weld dipyn o fywyd gwyllt hefyd, hwyaden, Gwennoliaid y bondo a hefyd Gwennoliaid yn paratoi i hedfan i'r Affrig, dwy lygoden bengron y dŵr a hyd yn oed penhwyad ifanc. Wrth gwrs roedd digonedd o bobl yn hamddena fel ninnau. Wrth gerdded ar draw pont dwr y gamlas wnaethon weld bod yr hen orsaf pwmpio'n gweithio. Roedd mwg du yn chwythu o'r simnai ac roedd hi'n bosib gweld y hen beiriant yn tanio efo weithiwyr yn taflu rhaw lawn o lo bob yn ail funud i grombil y bwystfil haearn. Ar ôl cerdded am awr hanner cawson ni dipyn bach i fwyta cyn troi am adre.

Sunday 9 August 2009

Unwaith eto yng Nghymru annwyl


Eisteddfod y Bala 1-8 o Awst 2009Dydd Gwener a Dydd Sadwrn.Wnaethon ni deithio o Belper i Tarporley ar y dydd Gwener cyn croesi'r ffin prynhawn dydd Sadwrn. Ar ôl dipyn o siopa am negeseuon yn Llangollen cyrhaeddon ni ein llety yn ardal Glyndyfrdwy tua 4 o'r gloch. Roedd hi'n rhy hwyr i fynd i'r maes ar ddydd Sadwrn. Roeddwn ni wedi bod digon lwcus i gael llogi bwthyn moethus am yr wythnos, bwthyn efo golygfeydd trawiadol iawn, yn enwedig yn y bore cynnar efo niwl rhamantus, (niwl y Celtaidd efallai?) yn llifo trwy'r cwm coediog.

Ar ddydd Sul aethon ni draw i'r Bala i ymuno a'r daith cerdded yr Eisteddfod i ddysgwyr. Wnaeth y daith dechrau o'r canolfan hamdden cyn dilyn glan Llyn Tegid i Blwy Langywer, roedd tua 12 ohonon ni ar y daith. Cawson ni ein tywys gan Linos o wersyll Yr Urdd Glan-llyn efo ambell hanes a chwedl o'r ardal wrth gerdded. Cawson ni ein cludo yn ôl dros y llyn ar y cwch 'Brenin Arthur' sy'n eiddo i'r Urdd. Ar hyd y daith roedd'na griw ffilmio o'r BBC dan arweinyddiaeth Bryn Fon. Pwy a ŵyr efallai dan ni'n mynd i fod seren teledu cyn bo hir?
Dydd Llun
Wnes i ddeffro yn gynnar, nid cyn codi cwn Caer, ond digon cynnar i weld tarth y bore dros y Cwm. Wedyn aeth Marilyn a finnau draw i Faes y Brifwyl ar gyfer diwrnod hir ond pleserus Eisteddfota. Wnes i ddechrau efo gyfarfod a Siôn, ffrind sy'n dderwydd y wisg glas a thiwtor Cymraeg i'r brifysgol agored. Cawson ni sgwrs braf yn y Babell Ymgynnull a daeth ffrind arall o dderwydd (Gwyn) y Wisg Wyn a thiwtor Cymraeg i ymuno yn y sgwrs. Wedi hynny es i i'r Neuadd Dawns i wrando ar ddarlith am Nansi Richards, telynores y delyn deirhes enwog. Yn y prynhawn mi aethon ni i'r Pafiliwn Pinc i weld cystadleuaeth y Rhuban Glas offerynnol ac yna'r Parti Werin ac yna wnes i aros i weld Seremoni’r Coroni. Profiad gwych wedyn oedd gweld 3000 o bobl yn y Pafiliwn codi ar eu traed i ganu'r anthem Genedlaethol.
Gyda'r nos aethon ni i gyngerdd pen-blwydd 40 Sain. Roedd nifer fawr o seren, hen a newydd, y cwmni yno i ganu hen glasuron. Wnaeth Heather Jones canu llais cefndirol i 'Dwr' ac wedyn y can enwog 'Colli Iaith' ar ddiwedd y cyngerdd wnaeth y pafiliwn llawn, 3500 o bobl, canu'r anthem efo'r math nerth fy mod i'n meddwl bod annibyniaeth i Gymru ar y gorwel!
Dydd Mawrth
Es i i weld Aran Jones (Cymuned a safle we Say Something in Welsh) am sgwrs. Mae Say Something In Welsh yn safle we wych i ddysgwyr newydd, ac mae'na dros 2500 o bobl wedi cofrestru ar y safle eleni. Wedyn wnes i grwydro’r maes yn ymweld ag ambell stondin. Aethon ni yn ôl i'r bwthyn am y noson, lle ges i sgwrs fer efo'r bobl oedd wedi llogi'r bwthyn drws nesa. Roedden nhw'n gyfrifol am redeg stondin Amgueddfa Cymru.
Dydd MercherWnes i godi'n gynnar fel arfer ac wedyn tynnais i lunia ffoto o'r cwm a'r bwthyn. Unwaith roedden ni wedi cyrraedd y maes wnes i fynd am dro o gwmpas y stondinau cyn mynd i'r Babell Lén i wrando ar Hywel Teifi Edwards yn trafododi'r Ddarlith Lenyddol. ( Darwin yn yr Eisteddfod oedd y teitl ond wrth gwrs doedd Darwin erioed yn ymweld â'r Eisteddfod). Mi wnes i weld Gwynne a Viv o Nottingham yn y Babell Lén ond roedd amser yn brin oherwydd roedd rhaid i mi frysio ymlaen i gwrdd â Rosemary o Wrexham a sawl gyfaill arall sef Aled a Les. Mae Rosemary (neu Ro i'w ffrindiau) yn byw ac yn astudio yn Wrexham. Mae Les yn fardd dychan o fri ymhlith y byd gŵyl Gwerin yn Lloegr. Mae Aled yn dderwydd ac awdur, mae'n amlwg bod dysgwyr a'i diwtoriaid yn bobl ddeallus, ddiwylliedig!
Yn y prynhawn es i i weld y band Gwibdaith Hen Frân ac wedyn efo Marilyn i wrando ar gerddoriaeth Gwerin yn sesiwn y Tŷ Gwerin. (Gwelir http://www.youtube.com/watch?v=32XBWt2BJDo ) Gyda'r nos cawson ni bryd o fwyd efo ein ffrind William 'coporat' o Lundain a Blaenau Ffestiniog yn gynt. ( Mae William wedi bod mor garedig i ffonio fi bob pythefnos am flynyddoedd er mwyn rhoi'r cyfle i mi i ymarfer yr hen iaith ), roedd hi'n dipyn o daith i fynd a fo nol i'w lety yn y Bala ond roedd hi'n braf teithio yn ôl i'r bwthyn efo awyr y nos wedi goleuni gan y lleuad heb lygredd golau trefol sy'n sbwlio’r awyr uwchben Belper.
Dydd Iau
Mi wnes i ddechrau yn y Babell Lén yn gwylio drama un person 'Dan glo' gan Angharad Tomos cyn symud ymlaen i'r Stiwdio lle oedd trafodaeth ddiddorol ym mynd ymlaen dan arweiniad Gareth Owen. Roedd Iwan Bala yno a tri arlunydd o fri arall yn trafod 'Y Pethe Celf - Penllyn, magwrle artistiaid Cymru'. Ar ôl cinio ym Maes D, lle mi wnes i weld hen ffrindiau Maggie o Abermo a Malcolm o Gwmcar, es i draw i bafiliwn S4C i weld criw Hacio ffilmio rhifyn arbennig o'r rhaglen o'r Maes. Wedyn treuliais i dipyn o amser yn crwydro stondinau. Wrth i mi eistedd ar sedd mewn stondin wnaeth hen fenyw dod i mewn i orffwys am dipyn, roedd hi wedi blino a cherrig y llwybrau oedd yn boen iddi hi. Wrth siarad ces i wybod bod Eileen Biersley oedd ei henw hi, sef y ddynes enwog wnaeth safiad dros gael biliau treth leol yn y Gymraeg yn Ne Cymru yn y 50au hwyr a'r 60au. Dyna un peth sy'n arbennig am yr Eisteddfod Genedlaethol, mae cymaint o enwogion a phobl o fri yn crwydro'r maes. Er enghraifft, pan o’n i'n yfed paned o de ym Maes D, ces i gyfle i ofyn i Dewi Llwyd (Newyddion BBC a'r rhaglen Pawb a'i Farn) a oedd diddordeb gyda Phawb a'i Farn dod draw i ganolbarth Lloegr i'w wneud rhaglen, ei ateb o oedd bydd rhaid i ni, yn y canolbarth, darbwyllo'r rhaglen bod digon o bobl sy'n medru’r iaith ar gyfer cynulleidfa (sef o leiaf 80 o bobl). Beth amdani gyfeillion? Siŵr o fod'na digon o Gymry Cymraeg yn Nottingham, Derby a Birmingham?
Gyda'r nos wnaethon ni gwrdd â Peggi, ein ffrind o Abertawe am bryd o fwyd cyn gweld y grŵp Tebot Piws yn canu ar Lwyfan perfformio 2.
Dydd Gwener
Ces i hwyl fore dydd Gwener yn gwrando ar y partïon llefaru’n adrodd yn y Pafiliwn, roedd y testun yn dod o waith Alan Llwyd (Lleoedd) sef Ffarwelio a Chanrif. Roedd 13 o barti yn cymryd rhan. Aeth Marilyn i wneud sesiwn 'Funky Dawnsio' ym Maes D. Ar ôl cinio aethon ni i grwdro'r Maes. Yr ydw i'n sicr fy mod i wedi cerdded milltiroedd yn ystod yr Eisteddfod yma! Gyda'r nos aethon ni i'r Pafiliwn i weld cystadleuaeth y corau cymysg. Cawson ni panad efo William, a hefyd wnaethon ni dynnu rhai lluniau wrth siarad â ffrindiau William. Fel arfer, mae pawb yn nabod pawb yn y byd (bach) Cymraeg.
Dydd SadwrnDiwrnod trist iawn, roedd rhaid i ni deithio'n ôl dros Glawdd Offa, i ni mae'r Eisteddfod wedi dod i ben am flwyddyn arall. Ond mi ges i andros o hwyl!












Sunday 5 July 2009

Trip bach i Gymru!




Ces i hwyl yn ardal Wrexham y penwythnos yma wrth ymweld â Sesiwn siarad mewn caffi yng Nghanolfan Garddio Holt. Roedd wyth yn bresennol a chawson ni amser braf am dair awr yn siarad am hyn a llall. Wedyn es i ymlaen i Siop Y Siswrn yn y farchnad yn Wrexham cyn troi am adre dros dro, sef Tarporley.
Yno es i i farbeciw'r gymdeithas rhandir, ond och a gwae, mi wnes i fwyta gormod o bethau, felly nes i ddioddefa yn ystod y nos, ond gwell i mi beidio cwyno, dim ond un person sydd ar fai, sef fi! Bellach dw i'n ôl yn Belper ac yn cadw at fara sych a dŵr oer am heddiw o leia’!

Friday 10 April 2009

Ymweliad i Aberystwyth a Dehongli Cymru 2009

Dydd Gwener y Groglith a dyma fi yn ôl ym Melper ar ôl 4 diwrnod arbennig o dda draw yn Aberystwyth. Roedd digwyddiad o'r enw 'Dehongli Cymru' yn mynd ymlaen yn y brifysgol, ac i ddweud y gwir roedd hi'n wych. Mi ges i hwyl dros ben. Roedd hi'n braf gweld hen ffrindiau fel Maggie (Abermaw) Malcolm (Cwm Caer ), Pamela, Nigel a Mair, Roger a Tina. Roedd y myfyrwyr oedd yn gweithio fel arweinyddion yn groesawgar dros ben. Cawson ni lwyth o wybodaeth a darlithwyr da iawn gan gynnes Mihangel Morgan a Dr Gerald Morgan.
Ar nos Fercher aeth nifer ohonon ni i lawr i'r Cwps, i yfed tipyn bach ac wrth gwrs i siarad ag i roi'r byd yn ei le. Ar nos Iau aeth y grŵp draw i sinema'r Drwm i weld ffilmiau am farddoniaeth Cymraeg.
Y peth gorau am y digwyddiad wrth gwrs yw'r cyfle i siarad a chymdeithasu am 4 nhirnod dryw'r Gymraeg yn unig!
Yr ydw i'n mynd draw i Sir Fôn ar ddiwedd y Mis efo Marilyn i weld ffrind (Marianne) ac ar gyfer lansiad ei llyfr hi (Too Blue For Logic) yng Nghaergybi.

Sunday 29 March 2009

Ymweliad i Abertawe, Mawrth 2009




Yr ydw i newydd ddod yn ôl i Belper ar ôl treulio’r penwythnos yn Abertawe. Mi wnes i yrru i lawr yr A38, M42, M5 a'r M4 yr holl ffordd, taith hir a blinedig ond roedd hi'n werth yr ymdrech oherwydd ces i amser gwych yn ymweld â hen ffrindiau, bwyta, gweld gig wych, sef Chwibdaith hen Fran a'r Tebot Piws yn y Milkwood Jam. Erbyn diwedd y noson roedd pawb yn morio canu!Mi wnes i gerdded o amgylch Abertawe yn tynnu lluniau o'r anghorfeydd a rhannau eraill o'r ddinas.
Hefyd mi wnes i fwynhau ymweld â'r Amgueddfa'r Glannau efo Peggi. Roedd hi'n braf hefyd gweld hen ffrindiau a chyn cydweithwyr Menter Iaith Abertawe, (gwelir http://www.menterabertawe.org/cymraeg/newyddion.php ) ond rŵan mae hi'n braf bod adre ac yn ymlacio efo paned o de! Does nunle yn debyg i gartref!

Sunday 22 February 2009

Ymweliad i Nottingham a Chymru

Ymweliad i Nottingham cyn mynd dros y ffin i Gymru
Yr ydw i wedi bod yn brysur yn y gwaith ers sbel, felly doedd dim cyfle i sgwennu dim byd am amser maith ond yn diweddar mi ges i ddigon o amser i bicio draw i Nottingham ar gyfer Cyfarfod Bore Coffi Cymry Nottingham. Cawson ni groeso haul a chynnes yn Nhŷ Dilys a Dafydd yn Wollaton ar fore Dydd Gwener 19 o Chwefror. Yn bresennol oedd Dilys a Dafydd, Gwynne, Gwladys, Howell, Heulwen, Beryl, Beti, Siriol, Audrey, Jonathan, a Viv. Fel arfer roedd dewis eang o ddiodydd, cacennau a bisgedi. Mi fydd y cyfarfod nesa yn Nhŷ Gwynne a Marilyn Davies ar y 6ed o Fawrth.

Yn syth wedyn wnes i yrru draw i Swydd Caer, i Nantwich i ddechrau, ble roeddwn gerdded o amgylch canol y dre i wneud tipyn bach o siopa cyn symud ymlaen i Tarporley. Drannoeth es i draw i ardal bryniau Clwyd i ymuno a changen Gogledd Ddwyrain Cymru Cymdeithas Edward Llwyd ar daith Cerdded 6 milltir. Cafodd y daith ei arwain gan Dafydd ac Alwena Williams, roedd tua 25 o bobl yn bresennol ar y daith, aethon ni i fyny bryniau lleol gan gynnwys bryn efo mast a safle darlledu teledu ar ei ben lle cafodd brotest ei chynnal yn y saithdegau gan Gymdeithas Yr iaith. Roeddwn ddigon lwcus ar Ddydd Sadwrn i gael tywydd sych a heulog. Ces i sawl sgwrs ddiddorol iawn, a roedd nifer o bethau diddorol i'w weld sef cyffylau gwerdd. Roedd sawl allt serth i ddringo ond yr oedd yr ymdrech yn werth ei wneud oherwydd yr oedd golygfeydd bendigedig o'r copa. Ar ôl y daith gyrrais i draw i'r Wyddgrug i ymweld â cherflun Daniel Owen a Siop Y Siswrn cyn troi am Tarporley i aros dros nos yn Nhŷ fy rhieni cyn dychweled dros Glawdd Offa ar y Sul. Mae gen i sawl peth arall ar y gweill, sef ymweliad mis nesa i Abertawe i weld gig Chwibdaith Hen Fran ac yn Mis Ebrill tridiau yn Aberystwyth yn Neuadd Pantycelyn ar gyfer digwyddiad o'r enw Dehongli Cymru. Dw i'n methu aros!